Kab
Kurdyjska gra do której niezbędna jest charakterystyczna owcza kość. Dzieci rzucają nią jak monetą i zdobywają punkty jeśli upadnie w odpowiedni sposób.
Kangal
Rasa psa pasterskiego uważana przez Kurdów za typową dla Kurdystanu. Lepiej nie rozmawiać na ten temat z Turkami. Jest to ponoć największy pies na świecie. Jego rozmiary w kłębie wynoszą około 80 cm a waga nieraz przekracza 60 kg. Przeważnie mają szarobrązowe umaszczenie, często z białą łatą na piersi lub białymi łapami. Charakterystyczna jest całkowicie czarna głowa. Swoją nazwę zawdzięcza arystokratycznej rodzinie Kangalów, która zamieszkiwała (i do tej pory zamieszkuje) dystrykt o tej samej nazwie, w anatolijskiej prowincji Sivas w Anati-Turus. Na tę surową wyżynę przed 1000 lat przywędrowały koczownicze plemiona pochodzące z Turkmenistan. Wraz z nimi do Anatolii przybyły przypuszczalnie też i ich duże, stróżujące psy, nie tyle pasterskie co broniące przed wilkami i niedźwiedziami. Sułtan nadał im honorowy tytuł aga i pasza; jeszcze do początku naszego wieku zwani byli przez ludność wiejską „Dere Beys”, a więc „panowie dolin”
Rodzina Kangalów bardzo dbała o hodowlę owej rasy i w efekcie przez stulecia w Sivas powstał określony typ psa pasterskiego, który dzisiaj w Turcji uważany jest za "psa narodowego", podobnie jak np. w Szwajcarii bernardyn. Nawet nieszczególnie interesujący się psami Turek słyszał przypuszczalnie o kangalu, tym bardziej że rasa ta uwieczniona została na tureckich znaczkach pocztowych.
Jak już wspomniałam za typowo "swoją" rasę i powód do dumy uważają kangala Kurdowie i faktycznie w wielu kurdyjskich gospodarstwach można go spotkać.
Kemal Yaşar 102, 54
Kurdyjski prozaik, poeta i obrońca praw człowieka. Był wielokrotnie nominowany do literackiej Nagrody Nobla. Publicznie deklarował i działał na rzecz utworzenia niepodległego Kurdystanu. Uważany za jednego z najważniejszych współczesnych pisarzy kurdyjskich jak i tureckich. Jego powieść İnce Memed została przetłumaczona na ponad 40 języków.
Kew
Ptak z rodzaju kuropatew, który jest symbolem Kurdystanu. Wyraża wolność, skromność i wytrwałość.
Keskin Eren
Prawniczka, współzałożycielka "Legal Aid For Women Who Were Raped Or Otherwise Sexually Abused by National Security Forces" (Pomoc prawna dla kobiet które zostały zgwałcone bądź wykorzystane seksualnie przez państwową służbę więzienną). Za głośne mówienie o problemie była wielokrotnie szykanowana, oraz więziona. W 2004 otrzymała nagrodę "Aachen Peace Award" za działalność na rzecz praw człowieka.
Kewa Heci Qdirę
Kurdyjski poeta, który żył i tworzył w latach 1815 - 1892. W swoich utworach nawoływał do jedności narodu i krytykował plemienną arystokrację.
Kirkuk
koczownicy
kofi
Opaska ze zwiniętej kolorowej chusty zakładana przez Kurdyjki na głowę w celu podtrzymania innej chusty.
Konflikt kurdyjsko-turecki
Kurdyjska rebelia na terytorium Turcji trwająca od 1984 do 2013 roku. Podczas jej trwania bojówki kurdyjskie walczyły o niepodległość Kurdystanu. W wyniku konfliktu trwającego niemal trzydzieści lat, zginęło ponad 43 tys. ludzi. Konflikt zbrojny został przerwany zawieszeniem broni i toczącym się bilateralnym procesem pokojowym.
Kras
Kurdyjska suknia o bardzo długich, sięgających poza palce rękawach, które upina się z tyłu tak aby nie przeszkadzały w poruszaniu się.
Królestwo Kurdystanu
KSSE
Kurd
"Kurdystan" czasopismo
Kutlik
Typowo kurdyjska potrawa - rodzaj pierogów z kaszy wypełnionych mięsem lub pastą z jajek.
Bibliografia
Molosy
Kurdyjska gra do której niezbędna jest charakterystyczna owcza kość. Dzieci rzucają nią jak monetą i zdobywają punkty jeśli upadnie w odpowiedni sposób.
Kangal
Rasa psa pasterskiego uważana przez Kurdów za typową dla Kurdystanu. Lepiej nie rozmawiać na ten temat z Turkami. Jest to ponoć największy pies na świecie. Jego rozmiary w kłębie wynoszą około 80 cm a waga nieraz przekracza 60 kg. Przeważnie mają szarobrązowe umaszczenie, często z białą łatą na piersi lub białymi łapami. Charakterystyczna jest całkowicie czarna głowa. Swoją nazwę zawdzięcza arystokratycznej rodzinie Kangalów, która zamieszkiwała (i do tej pory zamieszkuje) dystrykt o tej samej nazwie, w anatolijskiej prowincji Sivas w Anati-Turus. Na tę surową wyżynę przed 1000 lat przywędrowały koczownicze plemiona pochodzące z Turkmenistan. Wraz z nimi do Anatolii przybyły przypuszczalnie też i ich duże, stróżujące psy, nie tyle pasterskie co broniące przed wilkami i niedźwiedziami. Sułtan nadał im honorowy tytuł aga i pasza; jeszcze do początku naszego wieku zwani byli przez ludność wiejską „Dere Beys”, a więc „panowie dolin”
Rodzina Kangalów bardzo dbała o hodowlę owej rasy i w efekcie przez stulecia w Sivas powstał określony typ psa pasterskiego, który dzisiaj w Turcji uważany jest za "psa narodowego", podobnie jak np. w Szwajcarii bernardyn. Nawet nieszczególnie interesujący się psami Turek słyszał przypuszczalnie o kangalu, tym bardziej że rasa ta uwieczniona została na tureckich znaczkach pocztowych.
Jak już wspomniałam za typowo "swoją" rasę i powód do dumy uważają kangala Kurdowie i faktycznie w wielu kurdyjskich gospodarstwach można go spotkać.
Kemal Yaşar 102, 54
Kew
Ptak z rodzaju kuropatew, który jest symbolem Kurdystanu. Wyraża wolność, skromność i wytrwałość.
Keskin Eren
Kewa Heci Qdirę
Kurdyjski poeta, który żył i tworzył w latach 1815 - 1892. W swoich utworach nawoływał do jedności narodu i krytykował plemienną arystokrację.
Kirkuk
Miasto na zachodnim pogórzu Gór Kurdystańskich, zamieszkane przez około 755,7 tys. mieszkańców.
Miasto ma bardzo ciekawą historię. W latach 30. XX wieku rozpoczęła się tam stymulowana przez władze centralne migracja ludności arabskiej na zamieszkane przez Kurdów i chrześcijan tereny wokół. Było to związane przede wszystkim z odkryciem tam ropy naftowej w 1927 roku i realizacją rządowego projektu irygacji równiny Hawidża. Spośród potomków pierwszych arabskich osadników sprowadzonych w tamtym czasie do Kirkuku (wielu z nich należało do koczowniczego plemienia al-Ubajd) reżim partii Baas rekrutował w latach 60. członków prorządowych, paramilitarnych grup zwanych „Rycerzami Chalida ibn Walida". Ich głównym zajęciem było terroryzowanie okolicznych wsi kurdyjskich.
Tereny zostały jednak zróżnicowane etnicznie z przewagą ludności kurdyjskiej. Według spisu mieszkańców z 1957 roku, w którym posłużono się cezurą języka ojczystego, Kurdowie stanowili tam 48,3%, Arabowie 28,2%, a Turkmeni 21,4%. Resztę stanowili Asyryjczycy, Chaldejczycy i inni - m.in. Ormianie i Żydzi.
W latach 60. rządząca partia Baas zainicjowała kampanię arabizacji w północnym Iraku. Celem była konsolidacja rządowej kontroli nad zasobami ropy naftowej i żyznymi ziemiami, które znajdują się wokół Kirkuku. Akcja ta została zintensyfikowana w połowie następnej dekady. Na mocy reformy administracyjnej z 1974 roku prowincja Kirkuk zmieniła dotychczasowe granice i została podzielona na dwie części. Na obszarze wokół miasta stworzono nową prowincję, który przemianowano na at-Ta’mim co oznacza „nacjonalizacja”. Pozostałą część włączono natomiast do prowincji Salah ad-Din. Muhafaza at-Ta’mim.
Nowy rozdział w historii miasta i relacji pomiędzy jego mieszkańcami wyznacza kurdyjska rebelia w marcu 1991 roku. W jej następstwie tysiące kurdyjskich rodzin z Kirkuku została wysiedlona na północ. Większość nie powróciła już do swoich domów gdyż nie pozwolił na to rząd iracki. Wysiedleni musieli na stałe osiąść w obozach dla uchodźców na obszarach kontrolowanych przez oddziały Peszmergów. Represje dotyczyły też pozostałych mniejszości.
W czerwcu 2014 roku podczas ofensywy sunnickich dżihadystów z ugrupowania Islamskie Państwo Iraku i Lewantu, miasto zajęli kurdyjscy peszmergowie. W następnym miesiącu Kurdowie opanowali leżące wokół miasta pola naftowe o wydajności 400.000 baryłek dziennie.
W 2016 roku Kurdowie rozpoczęli w okolicach Dżalawli i Kirkuku kopanie szerokiego na 3 metry i głębokiego na 2 metry rowu. Planowo ma on ciągnąć się od miasta Rabia na północy Iraku do Chanakin w pobliżu granicy z Iranem, na długości kilkuset kilometrów. W założeniu będzie on stanowić linię obrony przed Państwem Islamskim, w szczególności przed używanymi przez nich samochodami-pułapkami. Projekt spotkał się ze zdecydowanym potępieniem żyjących w regionie Turkmenów, którzy uważają go za początek podziału kraju.
Klimat
Kurdystan leży w strefie klimatu podzwrotnikowego, kontynentalnego suchego - na północy rejonu, oraz w klimacie zwrotnikowo kontynentalnym w części centralnej i południowej. W południowej części latem temperatury wynoszą między 34 a 45 C a opady nie występują. W związku z tym większość roślinności wysycha. Pod koniec tej pory roku przychodzą silne północne wiatry, które na jesieni przechodzą w burze i duże opady deszczu. Temperatura bardzo się wówczas obniża aż do nadejścia łagodnej zimy. Najpiękniejsza pora roku w Kurdystanie to wiosna. Średnie temperatury wahają się od 13-18 C w marcu do 27-32 C w maju.
koczownicy
We wszelkich opisach historycznych oraz relacjach dawnych podróżników, Kurdowie zostali przedstawieni jako koczowniczy pasterze. W XIX wieku plemiona nomadzkie stanowiły 1/3 ludności Kurdystanu. Wolny przemarsz za potrzebami stada był możliwy tak długo jak długo nie strzeżone były granice. Jednak od XIX wieku rządy Turcji i Persji zaczęły uważniej przyglądać się poczynaniom wędrującego ludu. Do końca XIX wieku zaczęto na siłę osiedlać nomadów a w XX wieku wędrówki ograniczono administracyjnie. Wiązało się z tym wiele problemów: wielkie stada owiec ginęły z głodu, zdarzało się, że po wytyczeniu granic plemię zostawało rozdzielone między różne kraje. Sytuacja ustabilizowała się w latach 70-tych XX wieku. Obecnie przeciętny kurdyjski chłop mieszka przez większość życia w jednej wsi i hoduje zaledwie jedną lub dwie krowy, kilkanaście owiec czy kóz oraz muła lub osła.
kofi
Konflikt kurdyjsko-turecki
Kurdyjska rebelia na terytorium Turcji trwająca od 1984 do 2013 roku. Podczas jej trwania bojówki kurdyjskie walczyły o niepodległość Kurdystanu. W wyniku konfliktu trwającego niemal trzydzieści lat, zginęło ponad 43 tys. ludzi. Konflikt zbrojny został przerwany zawieszeniem broni i toczącym się bilateralnym procesem pokojowym.
Kras
Królestwo Kurdystanu
Historyczne państwo Kurdów istniejące w latach 1921–1924.
Zawarty po zakończeniu I wojny światowej traktat pokojowy w Sèvres z 1920 roku ustanawiał w artykule 62- gim autonomię dla Kurdów. Jej bliższy projekt miała przygotować komisja złożona z przedstawicieli Wielkiej Brytanii, Francji oraz Włoch. W artykule 63- cim, Turcja zobowiązywała się do respektowania praw Kurdów, zaś artykuł 64 przewidywał możliwość uzyskania przez nich w dalszej przyszłości pełnej niepodległości - o ile społeczność międzynarodowa uzna ich za dojrzałych do suwerenności.
10 października 1921 Kurdowie ogłosili powstanie Królestwa Kurdystanu ze stolicą w As-Sulajmanijja. Królem Kurdystanu został Mahmud Barzanji. Rok później na terenach kurdyjskich w północnym Iraku odkryto bogate złoża ropy naftowej. Radość? Nie bardzo. Bo owo odkrycie cofnęło poparcie państw zachodnich dla niepodległego Kurdystanu. W odpowiedzi we wrześniu 1922 Kurdowie ponownie proklamowali niepodległe państwo. Zgodnie z traktatem z Lozanny z 1923 Kurdystan podzielono pomiędzy Turcję, Francję i Wielką Brytanię. W lipcu 1924 oddziały brytyjskie zlikwidowały Królestwo Kurdystanu.
KSSE
Organizacja wspierająca aktywność Kurdów poza granicami Kurdystanu. Została utworzona w 1956 roku przez siedemnastu kurdyjskich studentów pochodzących z różnych części Kurdystanu i mieszkających na terenie różnych krajów Europy. Jej działalność trwała mniej więcej do lat 80- tych kiedy to rozpadła się na mniejsze organizacje. KSSE publikowało w języku kurdyjskim oraz popularyzowało wiedzę o Kurdystanie w językach europejskich. Ponadto stowarzyszenie organizowało imprezy kulturalne i pomagało nowo przybyłym Kurdom zadomowić się na emigracji.
Kurd
Kurdowie są jednym z najliczniejszych narodów świata bez własnego państwa. Ciężko podać ich dokładną liczbę ponieważ samo używanie określanie się "Kurd" nie wszędzie jest dozwolone, budzi kontrowersje i jest przedmiotem manipulacji. Chcąc odmówić narodowi prawa do samostanowienia najłatwiej bowiem powołać się na fakt, że nie ma danej społeczności na mapach demograficznych. Stąd w Turcji powszechnie używa się nazwy "Tureccy górale" a w Syrii mówi się o Arabach syryjskich. Takie informacje figurują w aktach urodzenia. Po eksterminacji Kurdów na początku XX wieku w Turcji, słowo Kurd zostało oficjalnie wykreślone z języka tureckiego.
Co więcej - istnieje liczba Kurdów (głównie zamieszkujących Syrię), które żadne z państw regionu nie uznało za swoich obywateli. W związku z tym nie posiadają dowodu ani paszportu, nie mogą podlec służbie wojskowej ani skorzystać z kilku innych obywatelskich praw... I oczywiście nie podlegają statystykom.Samo słowo "Kurd" po raz pierwszy pojawiło się w 226 r.n.e w pismach perskich, zapisane przez Avtaxrisa Babkana założyciela państwa Sansaidów. Wymienił on słowa "Magi" i "Kurdan" jako imię wrogiego sobie króla i rządzonego przez niego państwa. Wskazuje on także, że Kurdowie są potomkami dawnych mieszkańców okręgu Zagros oraz indoeuropejskich plemion, które przybyły na te tereny w drugim tysiącleciu p.n. e.
Kurdistan TV
kurdyjski telewizyjny kanał utworzony 1 stycznia 1999 roku jako pierwszy kurdyjski kanał satelitarny, którego właścicielem jest Demokratyczna Partia Kurdystanu, mający siedzibę w Irbilu, w północnym Iraku, na terenie kurdyjskiego regionu autonomicznego. Biura telewizji znajdują się również w Europie - w Holandii i Niemczech. Kanał emituje programy głównie w języku kurdyjskim, natomiast strona internetowa jest utrzymywana w języku kurdyjskim, tureckim i arabskim.
W ofercie programowej poza wiadomościami kanał emituje również patriotyczne utwory oraz - w związku z interwencją przeciwko Państwu Islamskiemu - materiały filmowe z wojennego frontu.
"Kurdystan" czasopismo
Czasopismo o tematyce kulturalnej popularyzujące wiedzę o Kurdystanie na świecie. Ukazywało się w latach 1898 - 1902 i zalicza się je do najstarszych gazet wydawanych na Bliskim Wschodzie . Jego wydawcą był arystokrata Meqdad Medhet Bederxan. Treści prezentowane były w dialekcie kurmandżi a nakład liczył około 2 tysięcy egzemplarzy. Część wysyłano do Kurdystanu południowego a reszta przeznaczona była dla emigrantów i orientalistów z Europy. Pismo nie było nastawione na zysk. Bederexan uważał, że tylko inwestując w edukację swojego narodu można przeciwstawić się zaborcom i zaangażowanym w konflikt państwom europejskim. Gazeta przechodziła liczne trudności i zmieniała wydawców ale jej misja pozostawała taka sama. W pewnym momencie obszerną część każdego numeru stanowiły artykuły o dobrych stosunkach kurdyjsko - ormiańskich i wspólnej walce obydwu narodów o wolność.
Kutlik
Bibliografia
Molosy
Pozostałe literki kurdyjskiego abecadła:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz