12- stu gniewnych ludzi (o których raczej nie usłyszysz w szkole. A szkoda. )

Chciałabym aby nadszedł kiedyś czas, że świetni pedagodzy czy społecznicy będą popularni i doceniani jak gwiazdy rocka. Zastanawia mnie co decyduje o fakcie, że niektórzy dorobili się legendy a o innych praktycznie zapomniano. Przecież też mieli charyzmę i wpłynęli na losy świata, że hoho!

Czemu Che jest na koszulkach i filiżankach a Thomas Sankare, nie? Ten drugi był znacznie sympatyczniejszy! Dobry PR nie zawsze idzie w parze z mocą sprawczą.

Przedstawiam tu subiektywny, mocno wybrakowany, spis dwunastu ciekawych działaczy społecznych. Fajnie by o nich nie zapomniano. O aktywistach romskich i kurdyjskich czytam najwięcej, więc zasługują u mnie na osobny wpis.

Jest to opowieść m.in o tym, że często pomagając potrzebującym zaburzamy porządek, który ustanowili najsilniejsi. A to może przynieść tragiczny finał.
1. Temple Grandin

Znana jako popularyzatorka wiedzy o autyzmie - sama jest wysokofunkcjonującą osobą o nienurotypowym mózgu. Jej książki pozwalają rodzicom, terapeutom i zwykłym ludziom poznać i zrozumieć świat osób, które z powodu zaburzenia widzą go inaczej. I co  bardzo istotne pokazuje jak czerpać z ich bogactwa.

Aż ciężko wyobrazić sobie jak trudną i stromą drogę musiała pokonać - jako dziecko zdiagnozowana na zaburzenie, które (w tamtych czasach) uważane było za nierokujące na rozwój. Potem zmagała się z jednej strony z nadwrażliwością sensoryczną, nierozumieniem kontekstów społecznych a z drugiej uprzedzeniami rówieśników i wreszcie z męskim, bezlitosnym światem ubojni. Swoje doświadczenia przekuła bowiem w pomoc zwierzętom. Grandin projektuje specjalne urządzenia do humanitarnego uboju i zrewolucjonizowała przemysł mięsny w USA.

2. Henryk Jordan
Kiedy padają przykłady wielkich polskich pedagogów najczęściej wymieniane jest nazwisko Korczaka, od biedy Falskiego. Tymczasem takich postaci mamy znacznie więcej. Wielu z nich wyprzedzało swoje czasy. Jedną z wartych przypomnienia osób jest Henryk Jordan. Wszyscy, którzy siedzą w temacie placów zabaw mogą mu uchylić kapelusza.

 

Był lekarzem, społecznikiem, pionierem wychowania fizycznego w Polsce. Jednak jego największym dziełem był pierwszy w Europie publiczny ogród dla dzieci i młodzieży. Na kilku hektarowym terenie mieściło się m.in. 12 boisk – każde o innym przeznaczeniu, labirynt, basen, ścieżki zdrowia, sale do zajęć w razie niepogody oraz warsztaty do prac ręcznych i poletka doświadczalne. Była tam również "Mleczarnia" służąca dożywianiu dzieci. Zasadzono ponad sto tysięcy drzew, urządzono kwietniki. 

Dobrze jest wspomnieć, że kiedy działał Jordan nastąpiło wiele zmian związanych ze zmianami przemysłowymi. Warunki higieniczne i mieszkaniowe były fatalne. Dla wielu miejskich dzieci jedyną pozadomową przestrzenią pozostawały maleńkie podwórka kamienic. W ogrodzie mogły odetchnąć, usprawniać się fizycznie i intelektualnie. Ponadto celem ogrodu było rozwijanie polskiej tożsamości. Sprzyjało temu ponad 4o popiersi wybitnych Polaków, przy których odbywały się pogadanki na temat polskiej kultury i historii.
Pamiętajmy, że był to rok 1889 - kraj był w niewoli, Kraków (to na krakowskich błoniach powstał pierwszy ogród) znajdował się pod zaborem austriackim. Ogród w którym dzieci z okupowanego narodu mogły się beztrosko rozwijać i uczyć swojej historii, wydaje się miejscem nie do przecenienia.
Koncepcja ogrodu zabaw Jordana zdobyła wielkie uznanie nie tylko w Polsce. Na świecie bywały już place zabaw - jako pierwszy uznaje się postawiony w 1876 roku komunalny plac zabaw w Norymberdze- ale Jordan jako pierwszy stworzył cały park, przeznaczony tylko dla dzieci.
Na wzór Parku Jordana zaczęto otwierać podobne ogrody – zwane "Ogrodami jordanowskimi" – w innych miastach galicyjskich, a wkrótce potem także m.in w Warszawie, Płocku czy Lwowie. W samej stolicy w 1904 roku było 14 ogrodów Jordanowskich. Rozwój idei przerwała wojna. Współczesne place zabaw dla dzieci, mimo, że nazywane „ogrodami jordanowskimi”, pod względem kompozycji i funkcji – niewiele wspólnego mają z pierwowzorami. Wiele ogródków przerodziło się w placówki opiekuńczo-wychowawcze dla dzieci.

3. Josephat Torner

Porównywany do Terego Foxa działacz na rzecz osób chorych na albinizm. Działa głównie w Afryce wschodniej gdzie ludzie dotknięci tą chorobą są prześladowani, okaleczani i mordowani. Bierze się to z zabobonu jakoby niektóre części ciała albinosów posiadały magiczną moc. Przesąd ten jest rozpowszechniany przez uzdrowicieli i szamanów, którzy używają części ciała chorych jako składników stosowanych do różnych rytuałów mikstur i eliksirów. Torner jeździ po swoim kontynencie z serią wykładów o bielactwie. Jako, że sam dotknięty jest tą chorobą podczas każdej z wypraw ryzykuje życiem. Misji Tornera nie powstrzymał zamach, którego dokonano po tym jak publicznie krytykował rząd Tanzanii za to, że nie robi wystarczająco dużo, aby edukować na temat przesądów dotyczących bielactwa.

4. Arvind Gupta 

Niezwykły wynalazca zabawek, którego motto brzmi: "Najlepszą rzeczą jaką dziecko może zrobić z zabawką, to ją zepsuć" Za pomocą rzeczy codziennego użytku i śmieci uczy dzieci tworzyć pomoce i gry a przede wszysykim popularyzuje naukę. Taki indyjski odpowiednik naszego Adama Słodowego - ale na jaką skalę! Pobudza do kształcenia dzieciaki w slumsach. Jako konsultant UNESCO brał udział w programach edukacyjnych w wielu krajach. Jest autorem kilkudziesięciu książek i artykułów dotyczących popularyzacji nauki wśród dzieci. Prowadzi również programy telewizyjne.

5. Rupert Isaacson

Jest założycielem fundacji Global Greengrants Fund, która pomaga wysiedlanym i zagrożonym plemionom uzyskać prawo własności ziemi przodków. Są adwokatem najbardziej wykluczanych, walczą z najsilniejszymi czyli wszechmocnymi korporacjami. Światu dał się poznać jako autor książki o rodzinnej podróży do Mongolii podczas której szukał szamanów, którzy uleczyliby jego autystycznego synka. Na kanwie tamtych doświadczeń napisał książkę "Opowieść ojca" i stworzył dokumentalny film. Jest to historia o potencjale tych, którzy są uważani za słabych i niepotrzenych. Oraz o szukaniu dla nich we współczesnym świecie godnej roli i miejsca. Obecnie założył fundację wspierającą rozwój osób autystycznych poprzez pracę ze zwierzętami.

6. Sabriye Tenberken

Jest założycielką szkoły dla liderów społecznych Kanthari. Jako dziewczynka straciła wzrok ale nie uniemożliwiło jej to, by kilka lat później na koniu dotrzeć do Tybetu. Utworzyła tam Braille Without Borders - fundację wspierającą rozwój niewidomych dzieci. Postawiła na samodzielny rozwój społeczności z którą pracowała, więc ruszyła dalej. Wkrótce raz ze swoim partnerem Paulem Kronenbergiem założyła szkołę, która kształci działaczy społecznych ze środowisk wykluczonych. Spojrzenie (tak, pamiętam, że Tenberken jest niewidoma ale to nie przeszkadza jej mieć bardzo szerokiego oglądu sprawy) na pomoc rozwojową jest absolutnie nowatorskie i przewrotne. Nie chciała wspierać "dobrych panów i pań z lepszego świata, którzy mówią wykluczonym jak mają rozwiązać swoje problemy". Postawiła na ludzi, którzy wywodzą się ze środowisk dotkniętych problemem. Wyszła z założenia, że tylko osoby, którzy poradziły sobie z przeciwnościami i pokonały je, są w stanie im zaradzić. W szkole liderzy są wspierani w rozwijaniu swoich pomysłów i dostają konkretne narzędzia jeśli chodzi o ich nagłaśnianie, pozyskiwanie środków, współpracę z mediami i tp. 

7. Guillermo Farinas

Naprawianie świata zwykle kojarzy się z działaniem. Tymczasem wiele można zmienić poprzez samą nieugiętą postawę. Guillermo Fariñas był więźniem politycznym w kubańskich więzieniach przez ponad 11 lat. 20 razy ogłaszał strajki głodowe, będące protestem wobec polityki władz Kuby. Jego najdłuższą, cztero i pół miesięczną głodówkę, którą przeprowadził w 2010 roku śledził cały świat. Zakończyło ją doniesienie o decyzji władz w sprawie uwolnienia 52 krytyków reżimu.

W 2010 roku, Fariñas został uhonorowany przez Parlament Europejski Nagrodą Sacharowa. Jest ona przyznawana osobom, które w szczególny sposób wyróżniały się w walce o wolność słowa i prawa człowieka. Laureat nie pojawił się z powodu braku zezwolenia władz Kuby na opuszczenie kraju. Symbolem jego nieobecność było puste krzesło pokryte kubańską flagą. W liście przesłanym do Parlamentu Europejskiego napisał: "Przyznaną mi nagrodę im. Sacharowa na Rzecz Wolności Myśli za 2010 r. przyjmuję tylko dlatego, że czuję się niewielką cząstką buntu, który odczuwa naród, do którego mam zaszczyt i honor należeć".

8. Safija Ahmad-dżan

Jeśli zestawimy w głowie pojęcia Kobieta i Afganistan pewnie wyświetli nam się burka, niemoc, dyskryminacja. Tymczasem i tam działają, zmagając się koszmarnymi przeciwnościami - feministki, niezwykłe nauczycielki, nawet polityczki (chociażby inna przesuper babka Fawzia Koofi). Safija Ahmad-dżan  walczyła o prawa afgańskich kobiet.  Nie zaprzestała działalności w czasach kiedy Afganistanem rządzili Talibowie. Urządzała wówczas w domu  tajne komplety dla dziewcząt. Kiedy sąsiedzi donieśli o tym talibom, Safija uciekła do Pakistanu. Wróciła jesienią 2001 r., gdy rządy talibów zostały obalone. Została wówczas dyrektorką urzędu ds. kobiet w prowincji Kandahar - domagała się prawa do nauki, pracy i samodzielności. W swoim regionie doprowadziła do powstania sześciu szkół. Ponad tysiąc dziewczyn i kobiet pobierało w nich naukę pisania, czytania, matematyki, jak i krawiectwa, kupiectwa oraz wypiekania chleba. Nie wyjechała z Kandaharu, mimo informacji, że talibowie wydali na nią wyrok śmierci. I faktycznie 25 września 2006 została zastrzelona przez dwóch mężczyzn przed swoim domem w Kandaharze. Do jej zabójstwa przyznali się duchowni talibów i określili je "karę za współpracę z nowym rządem".

9.  Thomas Sankare
Od 4 sierpnia 1984 do 15 października 1987 roku był prezydentem Burkina Faso. I może tyle z dat, bo daty to sobie możecie przeczytać sami. Przejdźmy do tego co udało mu się zdziałać przez krótki okres rządów . Mam dreszcze jak idzie to wymienić :) (A do tego wszystkiego był przystojny jak młody Bóg.)

- Wprowadził profilaktykę zdrowotną. 
W ciągu jednego tygodnia zaszczepionych zostało aż dwa miliona osób, co stanowi światowy rekord. Kampania poskutkowała spadkiem śmiertelności wśród najmłodszych. (I błagam nie komentujcie tu, że szczepionki są be).

 - Rozbudował system edukacji i opieki zdrowotnej.  Wybudował ogromną liczbę placówek edukacyjnych i medycznych. Powołane przez Sankarę "Komando Alfa" przeprowadzało w kraju proces alfabetyzacji, głównie wśród ubogich.

 - Był jednym z pierwszych afrykańskich ekologów.   Prowadził politykę zalesiania (za jego prezydentury posadzono 10 milionów drzew). 
- Usamodzielnił swój kraj jeśli chodzi o problem żywności W tym celu  rozdystrybuował ziemię należącą do panów feudalnych w ręce chłopów. Zniósł podatek rolny oraz zwiększył ceny na produkty rolników. 

- Precedensowym celem rządu Sankary była poprawa sytuacji kobiet. Za jego czasów zakazano obrzezania. Promowano środki antykoncepcyjne. Uregulowano zjawisko poligamii. Sankara zakazał małżeństw przymusowych i wprowadził możliwość udziału kobiet w polityce. Programy rządowe zachęcały kobiet do pracy poza domem i nauki nawet w czasie ciąży. Był pierwszym afrykańskim liderem, który mianował kobiety na stanowiskach ministerialnych oraz wprowadził powszechną możliwość wstępowania kobiet do wojska. W Burkina Faso organizowano dzień solidarności, podczas którego władze zachęcały mężczyzn do wykonywania prac domowych. Kampania miała na celu uświadamianie wysiłku kobiet i przełamania seksistowskich barier. 

 

- Rząd Sankary jako pierwszy z rządów afrykańskich uznał epidemię AIDS jako główne zagrożenie dla Afryki.

Ale chyba najbardziej kręci fakt, że...

- Starał się za wszelką cenę uniezależnić Burkina Faso od innych krajów.  W polityce gospodarczej stawiał na miejscową produkcję i konsumpcję produktów lokalnych. Szczególnie wypromowany został wyrób bawełny - urzędnicy zostali nawet zobowiązani do noszenia tradycyjnych tunik. 

Na arenie międzynarodowej sprzeciwiał się wpływom Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Chciał by Afryka sama stanowiła o sobie. Jego strategia rozwoju była niepokorną alternatywą od tej, którą dawał Zachód. Mówił o neokolonialnej penetracji Afryki, która zachodzi poprzez handel i finanse państw zachodnich. Wezwał do utworzenia frontu narodów afrykańskich i zaprzestania przez front spłat zadłużenia zagranicznego - uważał, że biedne państwa są wykorzystywane i eksploatowane przez kraje bogate. 

A przy tym był niesamowicie skromny

Obniżył własną pensję. Zabronił nawet wmontowania w gabinecie klimatyzacji a jego dobytek ograniczył się do samochodu, czterech rowerów, trzech gitar, lodówki i zamrażarki. 

... jak i skromności wymagał

Zmniejszył pensje urzędników państwowych. Zabronił korzystania ministrom z szoferów rządowych i kupowania biletów lotniczych pierwszej klasy. Sprzedał rządową flotę samochodów marki Mercedes i wprowadził w ich miejsce samochody marki Renault 5, które było wówczas najtańszymi samochodem w Burkina Faso

To się nie mogło udać...

Konsekwentnie realizowana polityka lewicowych reform naraziła interesy niedużej, lecz silnej klasy średniej oraz przywódców plemiennych. W rezultacie prezydent został obalony i zamordowany w zamachu stanu. Za winnych uważa się grupę dwunastu osób zorganizowanych przez byłego towarzysza broni Sankary, Blaise Compaorégo. Na tydzień przed egzekucją, skazany powiedział: "Rewolucjonistów zawsze można zamordować, nie można jednak zabić ich idei". Jego mordercy nigdy nie zostali ukarani. Compaoré, przejął władzę, zrezygnował z polityki nacjonalizacji, dołączył do Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego. Porzucił praktycznie wszystkie postulaty okresu Sankary.

10. Jane Elliot

  

Amerykańska nauczycielka klas początkowych wsławiła się autorskim ćwiczeniem edukacji antydyskryminacyjnej. Przeprowadziła je wraz ze swoimi uczniami.
Na kilka dni po śmierci Martina Luter Kinga zaproponowała dzieciom z klasy, którą prowadziła niezwykłe zadanie. Chciała by w jej całkowicie białej i chrześcijańskiej społeczności zrozumiano na czym polega mechanizm rasizmu i dyskryminacji. Podzieliła więc uczniów na dwie grupy w zależności od koloru oczu. Jedna z grup była traktowana jako uprzywilejowana, druga jako podległa, następnego dnia nastąpiła zmiana. W zależności od narzuconej roli w dzieciach obudziły się najdziksze instynkty, potem miały czas by je wspólnie z Elliot przeanalizować i przegadać. 
Po tym, kiedy ćwiczenie zostało opisane w mediach nauczycielka spotkała się z bojkotem ze strony innych mieszkańców miasta. Jej dzieci były bite i opluwane a restauracja jej rodziców zbankrutowała. Ale i tak odniosła sukces. Wkrótce zaczęła rozszerzać swój antydyskryminacyjny program. Zaczęto ją zapraszać jako prowadzącą profesjonalnych szkoleń, również w Białym Domu dla FBI czy IBM. Obecnie o eksperymencie wspominają wszystkie podręczniki psychologii społecznej a o samej Elliot i jej uczniach nakręcono film. Jak każdy eksperyment psychologiczny, również ten budzi wiele kontrowersji jak i wątpliwość co do faktycznego wpływu na zmianę utwierdzonych postaw. Jednak uczniowie Elliot jeszcze po latach wspominali  jak otworzyło i uwrażliwiło ich to doświadczenie, dając kopa na całe życie.

 

11. Ken Steele

Był założycielem i redaktorem gazety "Głosy Nowego Yorku", czasopisma, które edukuje w zakresie zdrowia psychicznego, Jest ono swoistą tubą osób, które zmagają się z chorobą psychiczną. Tak jak i sam Steele - odrzucony przez wszystkich z powodu ujawnionej w nastoletniości schizofrenii. Przebył imponującą drogę, od bezdomnego, na marginesie społeczeństwa po szanowanego rzecznika osób chorych psychicznie.
Jednym z najważniejszych osiągnięć Steele było stworzenie „Projektu umożliwienia wyborów”, czyli wezwania do walki za tych, których choroba umysłowa pozbawiła praw wyborczych. Rejestrując 28 tys. wyborców wśród chorych psychicznie, Steele sprawił, że sprawy zdrowia psychicznego przyciągnęły uwagę polityków i stały się elementem publicznej debaty o służbie zdrowia. W trakcie kampanii wyborczej do senatu Hillary Clinton zamieściła w „Głosach Nowego Jorku” „Oświadczenie kandydata o kwestiach zdrowia umysłowego”. Pochwaliła w nim „nieugiętą determinację” Steelego, dzięki której „głosy chorych umysłowo zaczynają być teraz słyszalne”. Mało znany jest fakt, że apelowała także, by prosić go o włączenie się w debatę o kwestiach zdrowia psychicznego. Ponadto udzielał wsparcia i edukował innych chorych oraz ich bliskich. Podróżował po kraju, wygłaszając wykłady, poświęcone najlepszym sposobom wspierania chorych umysłowo. Powoływał się w nich na własną historię dając pełen nadziei przykład na możliwość wyzdrowienia.

12. Bogna Olszewska

Cudowna, nieodkryta aktywistka, której działalność ciężko policzyć na palcach jednej ręki. Wsławiła się jako feministka - manifestowała w sprawie związków partnerskich, brała udział w happeningach, była inicjatorką warszawskich protestów w sprawie uwięzienia Pussy Riot. Mnie bardziej fascynuje jej praca z niepełnosprawnymi dziećmi. Działała na polu sztuki współczesnej ale nie interesowała jej kariera kuratorki. Wolała działać przy udostępniania sztuki wykluczonym: najwięcej energii wkładała w zajęcia dla osób z niepełnosprawnością, tworzenie audiodeskrypcji, warsztaty dla najmłodszych gości muzeum. Stworzyła dla niewidomych audiodeskrypcję Parku Rzeźby na Bródnie. Ponadto wspierała pod sejmem opiekunów dzieci niepełnosprawnych. Organizowała ciepłe posiłki, środki czystości itd. Odeszła stanowczo zbyt wcześnie na udar. Bardzo nam jej tu brakuje. Jej przyjaciele powołali fundację Nieograniczona.

Więcej o wspaniałch działaczach TUTAJ. Na zmartwienia i na żale, cztanie o nich robi doskonale.

Poczytajcie sobie też
O placach zabaw 
Zdjęcia z netu.