czwartek, 9 marca 2017

D jak Dengdżebowie czyli KURDYJSKIE ABC

Dar Dil



Kurdyjski poeta i polityczny aktywista znany jako Dildar, autor hymnu Kurdystanu. Na prawdę nazywa się Yûnis Reuf . W 1938 roku, podczas pobytu w więzieniu napisał pieśń Ey Reqîb, która później stała się hymnem Kurdystanu.


dahol




Tradycyjny kurdyjski instrument muzyczny - rodzaj bębna. Występuje nierozłącznie z fletem o nazwie zerne, którego dźwięk przypomina piszczałkę. Na obu instrumentach gra się jednocześnie. Powstała muzyka ma wręcz transowe właściwości i jest popularna zarówno na ważnych uroczystościach rodzinnych, świętach narodowych lub po prostu dla rozrywki. Do zestawu powyższych instrumentów często dodaje się też inne takie jak np. tambur, instrument strunowy charakterystyczny dla Turcji, skrzypce, buzuk - instrument znany z Grecji, ney, kamanczah, darbuk czy popularne bębenki.

Dengbeżowie
Wywodzący się z tradycji kurdyjskiej zawodowi opowiadacze i pieśniarze. Wędrowali oni po wioskach i gościli po domach aby w długie wieczory umilać czas swoimi opowieściami. Zazwyczaj posiadali zdolności aktorskie, które wykorzystywali podczas występów uzupełniając je śpiewem. Ich funkcją było nie tylko zabawianie zebranych ale i przekazywanie wiedzy o kulturze. W przypadku narodu takiego jak Kurdowie; bez własnego państwa, rozproszonego po różnych krajach, o zróżnicowanych językach, a nawet alfabetach, opowieść ustna miała wyjątkowe znaczenie.

diaspora
Oprócz terenów między które rozciąga się Kurdystan (Turcja, Irak Iran i Syria) odosobnione enklawy Kurdów żyją także w tureckiej Anatolii, wschodnim Iranie ( jest to tzw. enklawa chorezmijska), w korytarzu oddzielającym Armenię od okręgu Górskiego Karabachu oraz Afganistanie. Spora diaspora kurdyjska rozsiana jest po świecie, większe skupiska znajdują się w Niemczech, Francji, Szwecji i Izraelu.

Dilan
Mieszkający w Szwecji piosenkarz o korzeniach kurdyjskich. Uczestniczył w szwedzkiej edycji programu Idol. W 2005 roku wygrał nagrodę Kurda Roku.

Demirtaş Selahattin





Turecki polityk, z pochodzenia Kurd, jeden z dwóch (razem z Figenem Yüksekdağiem) liderów Ludowej Partii Demokratycznej.
Urodził się w kurdyjskiej rodzinie ale w domu mówił głównie po turecku. Zainteresował się polityką i uznał się za Kurda w 1991. Wówczas to w Diyarbakırze zastrzelono osiemdziesiąt osób uczestniczących w pogrzebie kurdyjskiego polityka zamordowanego przez służby bezpieczeństwa. Demirtaş rozważał przystąpienie do nielegalnej Partii Pracujących Kurdystanu. Koniec końców ukończył studia prawnicze i zawodowo zaangażował się w obronę praw człowieka.
W 2007 przystąpił do kurdyjskiej Partii Demokratycznego Społeczeństwa. Wybrano go wówczas do tureckiego parlamentu - został szefem partyjnego klubu parlamentarnego. Potem partia została zdelegalizowana z powodu powiązań z Partią Pracujących Kurdystanu. Po likwidacji partii był jednym z liderów Partii Pokoju i Demokracji. W 2011 został ponownie wybrany do tureckiego parlamentu. Trzy lata później kierowana przez niego partia wspólnie z kilkoma innymi organizacjami lewicowymi utworzyła Ludową Partię Demokratyczną. Współkierując Ludową Partią Demokratyczną, Demirtaş starał się poszerzać jej elektorat poza społeczność kurdyjską- wprowadził do swojego programu hasła równości, ochrony środowiska i praw osób LGBT.
W 2014 wystartował w wyborach prezydenckich w Turcji z ramienia Ludowej Partii Demokratycznej. Dostał poparcie od innych organizacji mniejszości narodowych oraz organizacji feministycznych ale uzyskał najniższy wynik z trzech kandydatów – tylko 9%.
W czerwcu 2015 współkierowana przez niego partia, jako pierwsza w historii Turcji partia tworzona przez Kurdów weszła do parlamentu.

Demokratyczna Partia Kurdystanu
Demokratyczna Partia Kurdystanu, KDP - ugrupowanie polityczne założone w Kurdystanie irańskim w 1946 roku przez Mustafę Barzaniego i związane z jego wpływowym klanem. Obecnie partii przewodzi syn Mustafy, Masud Barzani. W podporządkowanych jej oddziałach milicji służy 50 tys. peszmergów, drugie tyle rezerwistów ich uzupełnia.

Doğan Aynur
Piosenkarka folkowa pochodzenia kurdyjskiego. Swoje utwory śpiewa zarówno po turecku jak i po kurdyjsku.

Dolma



Kurdyjskie danie sztandarowe (jak wiele sztandarowych dań popularne również w innych krajach m.in na Bałkanach i w Armenii). Jest to potrawa w rodzaju skrzyżowania gołąbków z faszerowanymi warzywami. Farsz bazuje na ryżu - podstawie kuchni kurdyjskiej - oraz mięsie z dodatkiem cebuli. Serwuje się go na dwa sposoby - owinięty w liście winorośli oraz jako nadzienie wydrążonych w środku warzyw - pomidorów, cebuli, bakłażanów, papryki.

Dyarbakir
Miasto nad rzeką Tygrys w południowo-wschodniej Turcji, stolica prowincji o tej samej nazwie. Przez wielu Kurdów miasto jest uważane za stolicę całego Kurdystanu rozciągniętego między Turcję, Irak, Iran i Syrię. Fakt, że 3/4 900 tysięcznego miasta stanowią Kurdowie związana jest z masakrami niegdyś bardzo licznych tu Ormian, które miały miejsce (w Dyarbakirze i okolicach pod koniec XIX wieku bo największe ludobójstwo Ormian miało miejsce w latach 1915 - 1917). Kurdowie zyskali wówczas ogromną większość w populacji. Dziś w Diyarbakir żyje garstka chrześcijan, skupiona wokół dwóch zachowanych kościołów (jeden to właśnie ormiański). Ponadto w końcówce XX wieku władze tureckie wysiedlały całe wsie kurdyjskie dookoła miasta, a ich mieszkańcy uciekali do Diyarbakiru.

Dzięgiel Leszek
Polski etnolog, orientalista, wieloletni kierownik Katedry Etnografii Słowian Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie Instytutu Etnologii UJ. Był współzałożycielem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Kurdyjskiej, które później zmieniło nazwę na Towarzystwo Polsko-Kurdyjskie. Był wieloletnim badaczem Kurdów, autorem licznych publikacji na ten temat, twórcą polskiej kurdologii. Zostawił po sobie fundamentalną pracy w polskim piśmiennictwie kurdologicznym o tytule Węzeł kurdyjski.

Dzazirazi Ahmed
Jeden z najbardziej znanych poetów kurdyjskich tworzący w XII wieku.

dżamadan

Chustka (najczęściej w czarno białą kratkę) którą Kurdowie (mężczyźni niech Was nie zmyli kobieta na zdjęciu) wiążą w okół swojej tradycyjnej, lekkiej czapeczki.


Bibliografia: 

Opowieści Dengbeży. Baśnie i bajki kurdyjskie ze zbiorów rodziny Calîl, tłum. z języka kurdyjskiego (dialekt kurmandżi): Joanna Bocheńska
Fuad Jomma, Kurdowie i Kurdystan
Grzegorz Mazurczak
Witold Repetowicz, Nazywam się Kurdystan



Pozostałe literki kurdyjskiego abecadła:
F
G
H
J
K

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz