Co to znaczy "być Cyganem", dla naszych dzieciaków? Uwielbiam takie rozkminy. Każda współpraca wymaga bardzo dokładnego poznania i zrozumienia. W kwietniu była z nami Agnieszka Zawadzka, która z dorosłymi przeprowadziła badanie dotyczące ich podejścia do czasu. Bo kultura to nie tylko tańce, jedzenie czy religia ale też wzorce dotyczące tak podstawowych spraw jak np. poczucie czasu, bliskości, podejście do przestrzeni... O tamtym badaniu innym razem a teraz o tym, jak zaczęliśmy zadawać pytania naszym dzieciakom. I jak czasem opadały nam szczęki.
-Karpio pali, to dobrze, że on pali?
-No, jest mężczyzną to może.
-A moja mama też czasem pali- odzywa się Greta- ale tak aby nikt nie widział.
-A jakby ktoś zobaczył?
-No, to tata by ją zbił.
-Ojej, a można tak bić żonę?
-No można, można. Nawet trzeba!
-Baszkir- pytamy naszego słodkiego ulubieńca, który ma już 15 lat, z oddaniem opiekuje się przyszywanym rodzeństwem i nie skrzywdziłby nawet muchy- a ty będziesz bił żonę?
- Pewnie, że będę!- uśmiecha się ciepło Baszkir. Widzi smutek na naszych twarzach, więc szybko dodaje:
- Leciutko.
Kiedy kiedyś przytoczyłam ten dialog na spotkaniu dotyczącym Romów, jedna ze słuchaczek rozpromieniła się prawie dokładnie jak Baszkir:
- Wiedziałam! Zacofani ci Cyganie.
Wiecie co? Guzik prawda. Kiedy pójdziemy do biednej dzielnicy na polskiej wsi albo nawet na warszawskiej Pradze to można usłyszeć równie ostre kawałki. Tak samo jak wiele pięknego. Nie to mnie jednak poruszyło najbardziej tylko odpowiedź na pytanie: "Jak to jest być Cyganem". Bo wszystkie dzieci odpowiedziały, że źle. I, że chciałyby być białe. Rozmawiałyśmy potem z nimi ilu jest sławnych Romów, skąd wywodzi się ich nacja, jaką drogę pokonali. Uśmiechały się wtedy i mówiły "Tak, tak... No tak.". Ale nie dziwiły się, kiedy zbierałam marzenia ich ojców, dziadków i wujków i Graff stwierdził: "Cygan to nie nacja, Cygan to diagnoza." Myślę, że większość programów pomocowych ich w takim przekonaniu umacnia.
A inne pytania? Oddaję głos dzieciakom:
Regina 9 lat
fot. Bartek Jędrzejewski
Lubię: rysować, psy i być bogata
Boję się: diabła
Gdy będę dorosła chcę: być policjantką
Marija 12 Lat
Lubię: gdy wszyscy są w domu
Boję się: ciemności
Gdy będę dorosła chcę: być żoną
Migel 7 lat
fot. Bartek Jędrzejewski
Lubię: samochody, czekoladę, bułeczki
Boję się: psa się boję
Gdy będę dorosła chcę: mieć piękną żonę i być deputowanym
Greta 10 lat
fot. Bartek Jędrzejewski
Lubię: bawić się i rysować
Boję się: diabła
Gdy będę dorosła chcę: być fryzjerką
Wasylijka 8 lat
Lubię: lody, samochody i bułki
Boję się: psów
Gdy będę dorosła chcę: być policjantem i ożenić się z Małyszką
Baszkir 15 lat
fot. Agnieszka Zawadzka
Lubię: chipsy, telefony, wieeeelkie czekolady, tańczyć i grać
Boję się: gdy jest w domu ciemno
Gdy będę dorosła chcę: muzykiem albo adwokatem
Nikita 5 lat
fot. Bartek Jędrzejewski
Lubię: samochody, ludzi i chipsy
Boję się: psa i lekarza
Gdy będę dorosła chcę: być bogaty
Wasylica 5 lat
Lubię: rysować, psy i być bogata
Boję się: diabła
Gdy będę dorosła chcę: pracować w biurze
Małyszka 10 lat
Lubię: koty i psy
Boję się: ciemności
Gdy będę dorosła chcę: przyjechać do Polski jako lekarka
Salomon 9 lat
Lubię: samochody, zabawki i pieniądze
Boję się: diabła
Gdy będę dorosła chcę: pracować w biurze